Akhisar’ın tarih kokan sokaklarında dolaşırken gözden kaçırabileceğiniz ama hikayesiyle sizi derinden etkileyecek bir geçmiş var: Musevi topluluğunun bıraktığı izler. Tarih boyunca burada yaşamış kalabalık bir Musevi nüfusun hatıraları, ne yazık ki bugün yalnızca birkaç mezar taşı ve bir havra kalıntısında yaşıyor.
İlçe merkezindeki havra kalıntısı, bir zamanlar ibadetle yankılanan bir mekanın sessiz izlerini taşırken, güneydoğudaki Musevi mezarlığı, bu topluluğun burada bir dönem var olduğunu fısıldıyor. Mezar taşlarının üzerindeki dini semboller ve isimler, hala tarihe tanıklık ediyor.
Kayıp Bir Cemaatin Hikayesi
Akhisar ve çevresindeki Yahudi topluluğunun tarihi, Manisa’nın ünlü Sardes Sinagogu’na kadar uzanıyor. Milattan önce 5. yüzyıldan kalma bu sinagog, Yahudiliğin Sefarad kolunun doğduğu yer olarak biliniyor. Sardes’in adı bile Lidya ve Pers dillerinde “Sfard” olarak geçiyor. Ancak bölgedeki Yahudi cemaatine dair izler, tarihin sayfalarına yeterince özenle işlenmemiş.
Avram Galante gibi araştırmacılar sayesinde, Manisa’nın Yahudi geçmişine dair bazı bilgiler gün yüzüne çıkıyor. Örneğin, Turgutlu’da bulunan 1391 tarihli İbranice mezar taşı, bölgedeki Yahudi cemaatinin köklü geçmişine dair önemli bir ipucu. Bununla birlikte, 16. yüzyılda Manisa’da yaşayan Yahudi nüfusu, 500’den başlayıp kısa sürede 800 kişiye ulaşmış.
Tarım Okulundan Şarap İmalathanesine
Akhisar’ın Yahudi geçmişi sadece ibadet mekanlarıyla sınırlı değil. Kayalıoğlu beldesindeki eski tarım okulu, 20. yüzyılın başlarında Yahudiler tarafından inşa edilmiş. Üç katlı ahşap yapı, bir dönem şarap imalathanesi olarak da hizmet vermiş. Çevresindeki meyve ağaçları ve üzüm bağları, o günlerin üretkenliğini gözler önüne seriyor. Ne yazık ki bu etkileyici bina, günümüzde kullanılmıyor ve bakımsız bir halde ayakta durmaya çalışıyor.
Yok Olan Bir Havra ve Dağınık Mezar Taşları
Paşa Mahallesi’nde bir zamanlar yükselen havra ise artık yerinde yok. Yıllar içinde yıkılarak tarihe karışmış. Akhisar’ın Reşat Bey Mezarlığı’nın yakınında bulunan Yahudi mezar taşları ise toparlanarak bir araya getirilmiş. Bugün bu taşlar, 19. ve 20. yüzyıllara tarihlenen bir temsili maşatlıkta sergileniyor.
Akhisar’da bir zamanlar yaklaşık 400 kişilik bir Musevi topluluğu yaşıyordu. Onların hikayeleri, bugün yalnızca birkaç taşın üzerindeki yazılarda, eski binaların sessiz duvarlarında yankılanıyor. Ancak bu hikaye, hala keşfedilmeyi bekliyor.
