Ege Bölgesi’nin köklü tarihine tanıklık etmiş olan Manisa, sadece bugünkü sınırlarıyla değil, geçmişteki geniş coğrafyasıyla da dikkat çeken bir şehir... Zamanla çevresindeki birçok yerleşim yerini İzmir gibi komşu illere bırakan Manisa, tarih boyunca pek çok önemli ilçeye ev sahipliği yapmış.
Bu yazımızda, Manisa’nın eski ilçelerinin izini sürerek, bu yerleşimlerin tarihine ve kültürel mirasına ışık tutacağız. Aralarında İzmir’e bağlanmış olan üç ilçenin de bulunduğu bu eski yerleşim yerleri, Ege’nin zengin tarihini daha yakından tanıma fırsatı sunuyor.
Manisa’nın Eski İlçeleri
Manisa’ya bağlı eski ilçelerinden bazıları olan Uşak’ın Eşme ilçesi ve İzmir’in Menemen, Foça ve Bergama ilçeleri, tarih boyunca farklı idari yapılar altında yönetilirken, Osmanlı’dan günümüze kadar çeşitli değişimlere uğradı. Gelin Manisa’nın eski ilçelerin bir göz atalım!
Eşme: Manisa’dan Uşak’a Geçiş
Eşme, 1953 yılına kadar Manisa’ya bağlı bir ilçe olarak idari yapıda yer alıyordu. Türkiye Cumhuriyeti'nin yeni idari düzenlemeleri kapsamında, Banaz, Sivaslı, Karahallı ve Ulubey gibi nahiyeler, Uşak Kazası’na bağlandı. 9 Temmuz 1953 tarihinde çıkarılan 6129 sayılı kanunla Uşak, vilayet statüsüne kavuştu ve Manisa’dan Eşme ilçesi de bu yeni vilayete bağlandı. Eşme, bu tarihten itibaren Uşak ilinin bir parçası olarak varlığını sürdürüyor.
Foça: Osmanlı Manisa Eyaleti'nden İzmir’e
Foça, Osmanlı İmparatorluğu döneminde stratejik öneme sahip bir yerleşim yeriydi. I. Bayezit döneminde Osmanlı topraklarına katılan Foça, 1455 yılında Kaptan-ı Derya Yunus Paşa’nın komutasındaki Osmanlı Donanması tarafından tamamen Osmanlı topraklarına dahil edildi. Fatih Sultan Mehmet’in Foça’yı Manisa eyaletine bağlamasıyla bölge, Osmanlı’nın önemli şehirlerinden biri haline geldi. Ancak 1867’de Foça ve bucağı Yeni Foça birleştirilerek yeniden Manisa Eyaleti’ne bağlandı. Yunan işgali sırasında (1919-1922) kısa bir süre kontrol el değiştirse de, 1922’den itibaren tekrar Türk egemenliğine giren Foça, günümüzde İzmir ilinin bir ilçesi olarak biliniyor.
Bergama: Manisa ve Osmanlı Hakimiyeti
Bergama, 716 yılında kısa bir süre Arap işgaline uğradıktan sonra, 1301 yılında Osmanlı İmparatorluğu’nun kontrolüne geçti. Osman Gazi’nin Bizans ordusunu yenmesiyle, Bergama Karesi Beyliği’nin idaresine girdi. 1317 yılında Osmanlı yönetimine geçen Bergama, 14. ve 15. yüzyıllarda büyük bir gelişim göstererek önemli bir merkez haline geldi. 1868 yılına kadar Balıkesir Sancağı’na bağlı kalan Bergama, bu tarihten sonra Manisa Eyaleti’ne bağlandı ve 1890 yılında İzmir iline dahil edildi. Bugün İzmir’in bir ilçesi olarak Bergama, zengin tarihi mirasıyla dikkat çekiyor.
Menemen: Tarihin Tanığı Eski Bir Manisa İlçesi
Roma İmparatorluğu’ndan Osmanlı Devleti’ne, Menemen tarih boyunca birçok medeniyetin etkisi altında kalmış, 1850 yılına kadar Manisa’ya bağlı olan bu önemli yerleşim yeri, bugün İzmir’in bir ilçesi olarak biliniyor.
Menemen, Ege Bölgesi’nin önemli yerleşim yerlerinden biri olarak zengin bir tarihe sahip. M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye bölünmesiyle Doğu Roma İmparatorluğu’nun (Bizans) hakimiyetine giren Menemen, M.S. 1084 yılında Selçukluların eline geçti. Haçlı Seferleri sırasında birkaç kez el değiştiren ve bu süreçte büyük tahribata uğrayan Menemen, daha sonra Aydın Beyliği’ne bağlandı. 1398 yılında Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı topraklarına katılan Menemen, Ankara Savaşı’nda Bayezid’in Timurlenk’e yenilmesiyle geçici bir süre Anadolu Beylikleri’ne bırakıldı. Ancak 1425 yılında II. Murat’ın Menemen’i tekrar Osmanlı topraklarına dahil etmesiyle bölge, Osmanlı Devleti’nin kalıcı bir parçası haline geldi.
Menemen, 1850 yılında idari merkezinin İzmir’e nakledilmesiyle Manisa’dan ayrılarak İzmir’e bağlandı.
Manisa’nın bu eski ilçeleri, bölgenin zengin tarihsel dokusunu ve idari yapısının nasıl şekillendiğini gözler önüne seriyor. Eşme, Foça, Menemen ve Bergama, Manisa’nın geçmişinde bıraktığı izlerle hala hatırlanmaya devam ediyor.
