Yaşamımız boyunca çokça problem ve sorunlarla karşılaşırız. Anlaşamadığımız kişiler de elbette ki vardır. Anlaşılmayan kişilerle daha da çok problem yaşayabiliriz.
Kişiye uymayan, bizleri yansıtmayan, onaylamadığımız ve gerçekten istenilmeyen durumlar ve davranışlar olabilmektedir. Yaşamsal süreçlerde de bizleri zorlamaktadır. Günlük davranışlarımızı, rutinlerimizi yerine getirmekte bizlere engel olabilmektedir. Zorlu süreçlerin de etkisini hem fiziksel hem de zihinsel anlamda hissederiz. Aklımızdan çıkmayan ve sürekli devam eden düşüncelerle ve hayatımıza etki eden olumsuz duygularla hayatımıza etki etmektedir. Bu gibi durumlarla olan baş etme ve çözüm kısmında belirleyici olan etkenlerden biri de uyum sağlama düzeyidir. Evet, bugün hayatımız boyunca karşımıza çıkan/çıkacak olan sorunlarla ve problemle olan mücadelemize yönelik bir farkındalık kazanmak üzere konuşacağız. Bu bağlamda karşılaşılan zorluklarla olan uğraşılarda sağlıklı bir süreç geçirmemizi sağlayayıcı etkiye sahip “psikolojik esneklik” kavramı üzerinde duracağız.
Psikolojik esneklik kısaca ve ilk anlamda; yaşam boyunca insanları etkileyen olumlu ve olumsuz durumlara/olaylara olan uyum düzeyidir. Yani bizlerin bu durumlara olan uyumunuz psikolojik esnekliğimizi belirlemektedir.
Psikolojik esnekliğe sahip olan kimselerde karşılaşılabilecek durumlara karşı olan açık olma ve beklenebilir olma algısıyla da alakalıdır. Belirli kalıplar içerisinde geçirilen bir yaşamda ve belirli kurallar üzerine kurulmuş yaşamlarda psikolojik esneklik çok sağlıklı şekilde oluşamayabilmektedir.
Psikolojik esneklikte sabit fikirliliği ve kalıp yargıların varlığını karşılamamaktadır. Açık fikirli olmak ve hemen hemen her türlü durumla yüzleşmeye açık olmak psikolojik anlamda esnek olduğunuza yorulabilir. Yani daha kısa süreli, daha anlık ve kısa sürelerdeki olaylarda öz farkındalığı yüksek olan bireyler daha az stres ve kaygı yaşamaktadırlar. Psikolojik esnekliğin iyi derecede olduğundan bahsedebiliriz.
Psikolojik esnekliği kişilerde temellerini atan ve oluşumunda etkisi olan önemli başlıklarda birisi de ailedir. Ailelerin çocuklarına, hayata ve ilişkilere dair tutumları ve davranışları önemli ölçüde etki etmektedir. Olumlu veya olumsuz anlamda etki sağlamaktadır. Daha kaygılı ve daha stres yüklü yaşayan ebeveynler çocuklarına bu kaygılı hali miras olarak bırakabiliyorlar. İlerleyen süreçlerde kurulan bağın niteliği, ilişkilerindeki rol modelliği, olaylara/durumlara olan tutumları ve davranışları, problem çözme becerileri ve baş etme metodları gibi konularda çocuklara sağlıklı birer öncü olmaları psikolojik esnekliklerine etki etmektedir.
Yaşama dair psikolojik esnekliği yüksek olan kimseler, mizah, önceden görme/sezme, yüceltme ve bilinçli bastırma gibi savunma mekanizmalarını kullanırlar. Duygularının ve kendi davranışlarının farkında olan kişiler içsel olaylar, problemler ve sorunlar ile baş etmede daha sağlıklı ilerlediklerini söyleyebiliriz.
Peki psikolojik esneklik öğrenilebilir mi?
-Psikolojik esneklik öğrenilebilir ve geliştirilebilirdir. Kişilerin öz farkındalığı geliştirmeleri ve yaşamsal süreçlerinde de bu özelliğini sorgulayarak, kendini tanıyarak, özelliklerini keşfederek ve olaylara ve durumlara karşı sağlıklı sorgulamalar yaparak gelişimine katkı sağlayabilir. Öz farkındalığın yükselmesi psikolojik esnekliğin güçlenmesine de katkı sağlayacaktır.
ABD’de bulunan Nevada Üniversitesi’nin Psikoloji Bölümü öğretim üyesi, psikolog Steven C. Hayes şöyle özetlemektedir: “İnsanlar esneklik becerilerini uygulamayı öğrenebilirler, böylece sadece zihinsel olarak güçlenmekle kalmaz, aynı zamanda duygusal ilişkilerini daha tatminkâr bir şekilde yaşarlar ve kendilerini güvende hissederler. Kabul ve Kararlılık Terapisi (Acceptance and Commitment Therapy-ACT) veya ilgili yöntemleri kullanarak çiftlere esneklik becerileri kazandırmanın etkinliğini inceleyen çalışmalar zaten var.”
Psikolojik esneklik sizler için öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir beceri örüntüsüdür. Yaşamsal deneyimler ve onlardan çıkardığımız dersler ve kazanımlar bu esnekliğimizi geliştirmemizi sağlayacaktır. Bu anlamda da iyi derecede psikolojik esneklik becerisi kazandığımız müddetçe de daha sağlıklı bir yaşam sürebiliriz.
Sağlıklı günler dilerim.
